Τα πρώτα αντιηλιακά αναπτύχθηκαν από τον στρατό των ΗΠΑ για να αποτρέψουν σοβαρά εγκαύματα στο στρατιωτικό προσωπικό που περνούσε πολλές ώρες εκτεθειμένο στον ήλιο. Σήμερα, οι κατασκευαστές τους ισχυρίζονται ότι τα αντιηλιακά προλαμβάνουν την γήρανση του δέρματος και ότι προστατεύουν από τον καρκίνο του δέρματος. Ωστόσο, οι ειδικοί διαφωνούν σχετικά με την αξιοπιστία των επιστημονικών στοιχείων πίσω από τους ισχυρισμούς αυτούς.
Σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), θα επιτρέπεται στα περισσότερα αντιηλιακά της αγοράς να υποστηρίζουν ότι συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου καρκίνου του δέρματος και της γήρανσης του δέρματος που σχετίζεται με την έκθεση στον ήλιο. Η FDA αποφάσισε να επιτρέψει αυτόν τον ισχυρισμό επειδή τα αντιηλιακά εμποδίζουν την υπεριώδη ακτινοβολία, η οποία ως γνωστό προκαλεί καρκίνο του δέρματος. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι πρέπει να χρησιμοποιούνται τα αντιηλιακά προϊόντα για προστασία από τον ήλιο, αλλά διαφωνούν σε μεγάλο βαθμό στο πόσο αποτελεσματικά είναι.
Μελέτες σε άτομα που χρησιμοποιούν συχνά αντιηλιακό έχουν δείξει μικρότερη συχνότητα εμφάνισης ακανθοκυτταρικού καρκινώματος – μια μορφή όγκου που αναπτύσσεται αργά και είναι εύκολα θεραπεύσιμη με χειρουργική επέμβαση – σε σύγκριση με άτομα που χρησιμοποιούν αντιηλιακό σπάνια ή καθόλου. Οι γνώμες διίστανται όμως για το αν η χρήση αντιηλιακών μπορεί να αποτρέψει τη θανατηφόρα μορφή καρκίνου του δέρματος, το μελάνωμα. Μια πρόσφατα δημοσιευμένη 10ετής μελέτη στην Αυστραλία ισχυρίζεται ότι η καθημερινή χρήση αντιηλιακού με καλή προστασία από την ακτινοβολία UVA, με Δείκτη Προστασίας (SPF) 15 και συνδιασμένη με άλλους τρόπους προστασίας (πχ καπέλο, μακρύ μανίκι, σκιά), μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος. Υπάρχει βέβαια και η άποψη ότι οι χρήστες αντιηλιακών διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επειδή συνηθίζουν να εκτίθενται στον ήλιο περισσότερη ώρα. Αυτό δείχνει ότι η μείωση της πιθανότητας διάγνωσης καρκίνου ενδέχεται να εξαρτάται περισσότερο από τον χρόνο έκθεσης παρά από την χρήση αντιηλιακού. Τελικά, κανείς δεν έχει την απάντηση.
Σύμφωνα με μελετητές, η χρήση αντιηλιακού μπορεί να δώσει στους ανθρώπους ένα ψεύτικο αίσθημα ασφάλειας με αποτέλεσμα να μένουν στον ήλιο περισσότερο έχοντας ως συνέπεια μεγαλύτερη απορρόφηση ακτινοβολίας. Οι επιστήμονες υποθέτουν επίσης ότι ουσίες που ονομάζονται ελεύθερες ρίζες παράγονται στο δέρμα όταν τα χημικά των αντιηλιακών διαλύονται από το φως του ήλιου. Οι ελεύθερες ρίζες μπορούν να επιφέρουν κυτταρικές βλάβες (DNA) και να συμβάλουν στην δημιουργία καρκίνου.
Βέβαια, ενδεχομένως να οδηγηθήκαμε σε αυτά τα συμπεράσματα λόγω των κατώτερων σε ποιότητα αντιηλιακών προϊόντων με χαμηλή προστασία σε UVA ακτινοβολία, τα οποία έχουν κυριαρχήσει στην αγορά εδώ και 30 χρόνια.
Τα αντικρουόμενα επιστημονικά πορίσματα έχουν διαιρέσει τους ειδικούς.
Μελέτες επικεντρωμένες στα καλύτερα, ευρέως φάσματος (broad-spectrum) αντιηλιακά της αγοράς σήμερα δεν θα δημοσιευθούν παρά μετά από χρόνια.
Όπως έχουν τα πράγματα, πολλοί ειδικοί συμφωνούν ότι δεν υπάρχει καμία απτή απόδειξη ότι τα αντιηλιακά προστατεύουν από τον καρκίνο του δέρματος:
«Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν κλινικές μελέτες που αποδεικνύουν ότι η χρήση οποιουδήποτε αντηλιακού και μόνο μπορεί να προλάβει τον καρκίνο του δέρματος.» – FDA (Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ)
«Δεν είναι γνωστό εάν ο κίνδυνος εμφάνισης μορφών καρκίνου του δέρματος πέραν αυτής του μελανώματος μειώνεται όταν αποφεύγουμε τον ήλιο, χρησιμοποιούμε αντιηλιακά ή φοράμε προστατευτικά ρούχα, λόγω του ότι δεν έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές μελέτες που να το αποδεικνύουν.» – Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ.
«Τα αντιηλιακά δεν πρέπει να αποτελούν την πρώτη επιλογή για πρόληψη του καρκίνου του δέρματος και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μοναδικός παράγοντας για την προστασία από τον ήλιο.» – IARC (Διεθνές Κέντρο Έρευνας για τον Καρκίνο)
Το φως του ήλιου αποτελείται κυρίως από το μεγαλύτερο μήκος κύματος UVA, το μικρότερο μήκος κύματος UVB, το ορατό φως και το υπέρυθρο φως. Η UVB ακτινοβολία αποτελεί το 3-5% της συνολικής ακτινοβολίας UV ενώ η UVA αποτελεί το 95-97%.
Η UVB ακτινοβολία, η οποία διαπερνά μόνο το εξωτερικό στρώμα του δέρματος, είναι η κύρια αιτία των εγκαυμάτων (ερύθημα του δέρματος ή ερυθρότητα) και διαφόρων μορφών καρκίνου του δέρματος (εκτός του μελανώματος), όπως ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Η UVA διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα, προκαλώντας διαφορετικά είδη βλάβης του DNA σε σχέση με την UVB.
Για δεκαετίες, οι κατασκευαστές αντιηλιακών υπέθεταν ότι εμποδίζοντας ή επιβραδύνοντας το ηλιακό έγκαυμα, αποτρέπουν επιπρόσθετα κι άλλες επικίνδυνες βλάβες, όπως ο καρκίνος του δέρματος. Σήμερα, πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι και οι δύο ακτινοβολίες UVA και UVB μπορούν να συμβάλουν στην εμφάνιση μελανώματος. Τα αντηλιακά που πωλούνταν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες μπορεί να μην παρείχαν προστασία από τον καρκίνο, επειδή μπλοκάραν μεν τις ακτίνες UVB, αλλά όχι και τις UVA.
Ο FDA πρότεινε την απαγόρευση πώλησης αντιηλιακών με Δείκτη Προστασίας (SPF) μεγαλύτερο του 50 επειδή δρα «παραπλανητικά για τον καταναλωτή», δεδομένου ότι υφίσταται «απουσία στοιχείων που να αποδεικνύουν επιπλέον κλινικό όφελος», και ότι «δεν υπάρχει βεβαιότητα ότι οι συγκεκριμένες τιμές του SPF είναι στην πραγματικότητα αληθείς».
Τον Ιούνιο του 2011, ο FDA ανακοίνωσε νέους κανόνες αναφορικά με την σήμανση των συσκευασιών και με τον έλεγχο αποτελεσματικότητας των αντιηλιακών προϊόντων. Θα απαγορευτεί η χρήση των παραπλανητικών ισχυρισμών, όπως «sunblock», «waterproof» και «sweatproof» και θα καθορίσει ποια αντηλιακά μπορούν να διεκδικήσουν τον τίτλο «προστασία ευρέος φάσματος» (broad-spectrum protection). Οι επιστήμονες ανησυχούν επίσης ότι οι χρήστες προϊόντων με υψηλό SPF ενδέχεται να δελεαστούν και να παρατείνουν την παραμονή τους στον ήλιο με ότι αυτό συνεπάγεται.
«Η ικανότητα του αντιηλιακού (όπως αυτή μετράται σε SPF) να προλαμβάνει ηλιακά εγκαύματα, πιθανώς να μην συνεπάγεται τη δυνατότητα αυτού για πρόληψη του μελανώματος ή του βασικοκυτταρικού καρκινώματος.» – Autier, Βρετανική Δερματολογική Εφημερίδα.
Ανάλυση που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια το 2007 ανακάλυψε σχέση μεταξύ της τοποθεσίας της μελέτης (απόσταση από τον ισημερινό) και τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος σε συνδυασμό με τη χρήση αντιηλιακού. Σύμφωνα με την ανάλυση, σε πληθυσμούς που ζουν σε γεωγραφικό πλάτος 40 μοιρών ή μικρότερο από τον ισημερινό, η χρήση αντιηλιακών δεν σχετίζεται με σημαντικό κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος σε αντίθεση με πληθυσμούς που ζουν σε βορειότερα γεωγραφικά πλάτη. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε μεγαλύτερη επικράτηση της UVA ακτινοβολίας συγκριτικα με την UVB στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη.
Επιπρόσθετα, το χρώμα του δέρματος μπορεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα σ’αυτές τις διαφορές γεωγραφικού πλάτους. Μελέτες έδειξαν ότι τα αντηλιακά προϊόντα δρουν προστατευτικά σε Μεσογειακούς πληθυσμούς ή πληθυσμούς με Μεσογειακή καταγωγή. Με άλλα λόγια, η ικανότητα του αντιηλιακού να προστατεύει από το μελάνωμα φαίνεται να εξαρτάται από τη γεωγραφική θέση του πληθυσμού και την ποσότητα μελάγχρωσης του δέρματος.
Οι ερευνητές γενικά συμφωνούν ότι η τάση των ατόμων (παρόλο που χρησιμοποιούν αντιηλιακό) να περνούν περισσότερο χρόνο σε άμεση έκθεση στον ήλιο και να φορούν λιγότερα προστατευτικά ρούχα, μπορεί να επιταχύνει τις δερματικές βλάβες και να οδηγήσει σε μελάνωμα.
Από την άλλη, η ηλιοφάνεια εξυπηρετεί μια κρίσιμη λειτουργία στο σώμα, την οποία το αντηλιακό φαίνεται να αναστέλλει – παράγει βιταμίνη D.
Η Βιταμίνη D είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγεία αφού ενισχύει τα οστά και το ανοσοποιητικό σύστημα, μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου (όπως του μαστού, του παχέος εντέρου, των νεφρών και των ωοθηκών) και ρυθμίζει τουλάχιστον χίλια διαφορετικά γονίδια που διέπουν σχεδόν κάθε ιστό του σώματος.
Υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να παράξουν αρκετή βιταμίνη D μόνο με 10-15 λεπτά έκθεσης στον ήλιο μερικές φορές την εβδομάδα. Τα ικανοποιητικά επίπεδα εξαρτώνται από την ηλικία του ατόμου, το χρώμα ή την απόχρωση του δέρματος, την ένταση του ήλιου και την ώρα της ημέρας.
Πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, δείχνουν ότι μια μορφή της βιταμίνης Α (retinyl palmitate) μπορεί να επιταχύνει την ανάπτυξη βλαβών και όγκων, όταν εφαρμόζεται στο δέρμα κατά την παρουσία του ηλιακού φωτός. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό μιας και ένα στα τέσσερα αντιηλιακά περιέχουν βιταμίνη Α (επειδή έχει αντιοξειδωτική δράση που επιβραδύνει τη γήρανση του δέρματος).
Διαβάστε προσεχτικά τις σημάνσεις του αντιηλιακού σας και αποφύγετε:
• Το χημικό oxybenzone, ένα συνθετικό οιστρογόνο που διαπερνά το δέρμα και μολύνει το σώμα.
• Την Βιταμίνη Α υπό την μορφή «retinyl palmitate»
• Τα αντιηλιακά που υπόσχονται εντομοαπωθητική δράση.
• Τα αντιηλιακά σε σπρέι ή σκόνη αφού μπορεί να μην είναι ασφαλή για την αναπνοή.
• Τα αντιηλιακά με Δείκτη Προστασίας 50+
Διαβάστε προσεχτικά τις σημάνσεις του αντιηλιακού σας και προτιμήστε:
• Τα ενεργά συστατικά ψευδάργυρος (zinc), τιτάνιο (titanium) και avobenzone ή Mexoryl SX. Οι ουσίες αυτές προστατεύουν το δέρμα από την βλαβερή ακτινοβολία UVA.
• Τα αντιηλιακά σε κρέμα. Εφαρμόζετε συχνά ακόμα κι αν είναι αδιάβροχα επειδή τα χημικά των αντιηλιακών διασπώνται απαλείφονται από τον ήλιο, το νερό και τις πετσέτες.
• Τα αντιηλιακά με προστασία ευρέος φάσματος.
• Τα αντιηλιακά με Δείκτη Προστασίας 30+
Από την στιγμή που οι επιστήμονες δεν έχουν οριστικές απαντήσεις σχετικά με τα αντηλιακά και τον καρκίνο του δέρματος, δεν προκαλεί καμία έκπληξη το ότι πολλοί ειδικοί συστήνουν να βασιζόμαστε στον ρουχισμό και τη σκιά παρά στο αντιηλιακό για να προστατευθούμε από τον ήλιο.
Τα δημοσιευμένα άρθρα έχουν αποκλειστικά ενημερωτικό χαρακτήρα. Συμβουλεύεστε πάντα τον Ιατρό – Διαιτολόγο σας.